اگر سمعک کودکان و نوزادان با تشخیص به موقع مشکلات شنوایی برای آنان تجویز شود، در رشد شنوایی، گفتار و پیشرفت تحصیلی آنان نقش دارد. در این مقاله اهمیت سمعک برای کودکان را شرح خواهیم داد. سپس راهنمایی‌های لازم در این‌باره را ارائه می‌دهیم.
اهمیت سمعک کودکان یا نوزادان
وقتی نوزاد یا کودک ما از بدو تولد یا از سنین پایین دچار اختلالاتی در شنوایی است، در صورت عدم رسیدگی برای او مشکلاتی در آینده ایجاد خواهد کرد.
- رشد مغز: مغز کودک از بدو تولد تا سه سالگی مراحل زیادی را در رشد با سرعت طی می‌کند. رشد مغز هم‌زمان با دریافت داده‌ها و پردازش آن‌ها رخ می‌دهد. بخشی از داده‌ها شامل صداها هستند. بنابراین کودک به شنوایی نیاز دارد تا راه‌های عصبی مرتبط با شنوایی، گفتار و زبان در مغز او رشد کنند. به همین دلیل لازم است قدرت شنوایی از نوزادی سنجش شود.
- رشد گفتار: شنوایی به طور مستقیم در گفتار تأثیر دارد. دریافت طیفی کامل از صداها به کودک کمک می‌کند گفتار خود را پرورش دهد. این از مهم‌ترین دلایل اهمیت سمعک برای کودکان است.
- ارتباطات اجتماعی و اعتمادبه‌نفس: کودکانی که شنوایی بی‌نقصی دارند، در برقراری ارتباط با محیط و اشخاص اطراف خود موفق‌تر عمل می‌کنند. دوستان خوب، ارتباطات مؤثر و بنابراین اعتمادبه‌نفس بهتری دارند.
- نیازهای شنوایی گوناگون برای هر سن: تجویز سمعک کودکان و نوزادان پیش از سنین مدرسه، بیشتر با هدف دریافت مجموعه‌ای گسترده از انواع صداهای محیط برای رشد مغز، شنوایی و گفتار است. با رسیدن به سن مدرسه، سمعک کودکان با هدف پردازش صداها و مدیریت نویز طراحی میشود. کودکان در مقاطع سنی و تحصیلی گوناگون به نوعی از سمعک نیاز دارند.
انواع سمعک کودکان
معمولا ابزارهای کمک شنوایی و سمعک‌هایی که برای کودکان تجویز میشوند، یکی از این دسته‌ها هستند:
- سمعک پشت گوشی
- سمعک داخل گوشی یا نامرئی
- سمعک هدایت استخوانی
- کاشت حلزون
باید با توجه به برخی معیارها، و با راهنمایی ادیومتریست مجرب، بهترین سمعک برای کودکان را انتخاب کرد.
معیارهای انتخاب انواع سمعک کودکان
نوع سمعک تجویزی برای کودکان و نوزادان معمولا با توجه به شرایطی چون محدودیت‌های فیزیکی، شرایط خاص پزشکی و سلایق واولویت‌های شخصی تعیین میشود. سمعک کودکان کم‌شنوا معمولا در بیشتر موارد سبب تقویت مهارت‌های شنوایی نیز میشود. انواع سمعک برای کودکان با این معیارها تعیین میشوند:
- شکل فیزیکی و ظاهری گوش: برخی از گوش‌ها فرم طبیعی ندارند. معمولا برای این گوش‌ها نمی‌توان از سمعک پشت گوشی استفاده کرد.
- عمق مجرا: برخی گوش‌ها دارای عمق نسبی کمی هستند. برای این گوش‌ها معمولا تجویز سمعک داخل گوشی محدودیت‌هایی دارد یا ناممکن است.
- نوع و شدت کم‌شنوایی: قدرت سمعک باید بر اساس نیاز کاربر تعیین شود.
- میزان مهارت کودک در استفاده: برخی از کودکان در سنینی هستند که خودشان می‌توانند سمعک را از روی گوش بردارند یا روی آن قرار دهند. به‌طورکلی در انجام این کار مستقل هستند. برخی دیگر هنوز به چنین مهارتی نرسیده‌اند و والدین و مربیان باید این کار را برایشان انجام دهند. این موضوع نیز باید در تجویز سمعک کودکان لحاظ شود.
- جرم در گوش و میزان آن: در مواردی که جرم یا رطوبت زیاد در گوش وجود دارد، معمولا سمعک داخل گوشی توصیه نمی‌شود.
- گوش‌های دارای مشکل آب گوش: برخی گوش‌ها نیازمند تخلیه آب گوش هستند. در این موارد نیز انتخاب و تجویز سمعک کودکان محدودیت‌هایی دارد.
روند تجویز سمعک کودکان
سمعک پشت گوشی رایج‌ترین نوع سمعک است که برای کودکان تجویز میشود. این سمعک‌ها در اندازه‌های کوچک که با اندازه گوش کودکان تناسب داشته باشد، معمولا انتخاب‌های خوبی هستند. سمعک نامرئی یا داخل گوشی معمولا برای نوزادان تجویز نمی‌شود. معمولا کودکان بالای 8 سال می‌توانند با صلاحدید پزشک یا ادیومتریست از این نوع سمعک استفاده کنند.
معمولا قالبی پلاستیکی و نرم برای سمعک پشت گوشی در نظر گرفته میشود که صدا را به گوش انتقال می‌دهد. با رشد کودک و به تبع آن رشد مجرای گوش، قالب سمعک تعویض میشود. این از مزایای سمعک پشت گوشی به شمار می‌رود. این مراحل تا دریافت سمعک طی میشود:
⦁ قالب‌گیری: پنبه یا فومی در عمق گوش قرار می‌گیرد. سپس مواد قالب‌گیری مجرا و گوش خارجی را پر می‌کنند. تا زمان شکل گرفتن مواد، باید مراقب حرکات کودک بود. این قالب‌ها را می‌توان در رنگ‌های متنوع ساخت که هم کودک به آن علاقه نشان دهد و هم قالب هر گوش مشخص باشد.
⦁ سمعک با توجه به میزان کم شنوایی کودک تجویز میشود.
⦁ سمعک بر روی گوش امتحان میشود و تنظیمات اولیه آن انجام می‌گیرد.
⦁ آموزش‌های لازم به والدین و افراد دارای ارتباط با کودک درباره استفاده از سمعک، برداشتن و قرار دادن آن، نحوه تعویض باطری و… ارائه میشود.
⦁ کودک کم‌شنوا و والدین او پس از دریافت سمعک برای همیشه با کارشناس خداحافظی نمی‌کنند. پی‌گیری‌ها و معایناتی پس از استفاده از سمعک ضروری است.
نکاتی در استفاده از سمعک برای کودکان
تحمل یک شیء اضافه (هرچند سبک و ظریف) و مراقبت صحیح از آن معمولا برای کودکان دشوار است.
والدین ممکن است در آغاز استفاده سمعک توسط کودکان با چالش‌های روبه‌رو باشند. این نکات راهنمای خوبی است:
⦁ صبور باشید و آرامش خود را حفظ کنید. کودک برای عادت کردن به سمعک و نحوه صحیح استفاده از آن نیازمند فرصت است.
⦁ کودک را در آغاز استفاده از سمعک ناگهان وارد محیط‌های شلوغ نکنید. از محیط‌های آرام‌تر با صداهای محدودتر شروع کنید. سپس به‌‌تدریج محیط‌ها را تغییر دهید.
⦁ به این نکته توجه کنید که کودک در چه زمانی و مکانی بیشترین بهره را از سمعک می‌برد. این می‌تواند عامل تشویقی خوبی برای افزایش تمایل کودک در استفاده از سمعک باشد.
⦁ به چالش‌ها و مشکلاتی که کودک یا خودتان به‌عنوان والدین او در استفاده و عادت کردن به سمعک یا مراقبت از سمعک دارید، توجه کنید. تمام نکات را یادداشت کنید تا در نوبت‌های بعدی معاینه حتما از کارشناس در رابطه با آن راهنمایی دریافت کنید.
سوالات مهم برای سمعک کودکان
1. آمار کودکان و نوزادان ناشنوای کامل از بدو تولد در ایران چگونه است؟
در ایران هر سال حدود 1000 نوزاد ناشنوا متولد میشوند.
2. آمار مجموع کودکان دارای مشکل شنوایی از بدو تولد در ایران چگونه است؟
سالانه 2500 کودک با مشکلات شنوایی به دنیا میآیند.
3. شناسایی ناشنوایی کودکان و نوزادان در ایران به چه صورت است؟
با اجرای طرح غربالگری در سه مقطع بدو تولد، سه سالگی و هنگام ورود به مدرسه نوزادان و کودکانی که مشکل شنوایی دارند، شناسایی میشوند.
4. آیا استفاده‌ی کودک از سمعک باید مداوم باشد؟
بله. هدف این است که استفاده از سمعک دائمی باشد اما باید مراحل عادت کردن کودک به آن به تدریج و با رعایت حالات و روحیات او طی شود.
5. سمعک بهتر است یا کاشت حلزون؟
معمولا استفاده از سمعک برای کودکان و نوزادان توصیه میشود. در مواردی نیز کاشت حلزون نتیجه بهتری دارد. تشخیص این مورد به عهده شنواییشناس یا پزشک متخصص گوش است.
