سرگیجه موضعی حمله‌ای خوش‌خیم (BPPV) یکی از شایع‌ترین اختلال در گوش داخلی است که باعث سرگیجه، بی ثباتی و احساس ناگهانی چرخیدن داخل سر و حالت تهوع در هنگام حرکت دادن سر می شود.
BPPV باعث دوره های کوتاه سرگیجه خفیف تا شدید می شود و معمولاً با تغییرات خاصی در موقعیت سر ایجاد می شود. محرک های رایجی که ممکن است اتفاق بیفتد زمانی است، که سر خود را به سمت بالا یا پایین می‌برید، زمانی که دراز می‌کشید، یا شامل غلت زدن در رختخواب، بلند شدن از رختخواب باشد.
اگرچه BPPV می تواند آزاردهنده باشد، اما به ندرت جدی است مگر زمانی که احتمال افتادن را افزایش دهد. در واقع این نوع سرگیجه یک اختلالی است که به راحتی قابل درمان است. می توان گفت این اختلال شایع ترین علت سرگیجه به ویژه در افراد بالای 65 سال است.
علل BPPV
داخل گوش داخلی شامل مجموعه ای از کانال های پر از مایع است. این کانال ها در زوایای مختلف جهت گیری می کنند. هنگامی که سر حرکت می کند، حرکت مایع درون این کانال ها به مغز می گوید که سر دقیقاً چقدر دور، با چه سرعتی و در چه جهتی حرکت می کند. BPPV زمانی اتفاق می‌افتد که کریستال‌ها (به نام اتوکونیا) که معمولاً در یک قسمت از سیستم دهلیزی (یا تعادل) گوش داخلی قرار دارند، جابجا می‌شوند و در قسمت دیگری از سیستم تعادل گوش داخلی (یکی از نیمه‌های کانال های دایره ای) جمع می‌شوند.
تا زمانی که سر فرد به سمت بالا یا پایین نگاه کند، از حالت درازکش به نشسته یا درازکش به حالت نشسته در رختخواب یا هنگام غلت زدن در رختخواب تغییر وضعیت ندهد، مشکلی ایجاد نمی کند. اما زمانی که سر شما حرکت می کند، کریستال های جابجا شده نیز حرکت می کنند عصب تعادل را تحریک کرده و باعث سرگیجه می شود.
مغز پیام‌هایی را دریافت می‌کند که سر در حال حرکت است، اگرچه سر فقط کمی تغییر مکان داده است. این عوامل باعث ایجاد علائمی مانند توهم حرکت یا چرخش با حرکات معمول یا تغییر وضعیت می شود.
علائم BPPV
فعالیت هایی که باعث بروز علائم BPPV می شوند از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما تقریباً همیشه با تغییر در وضعیت سر ایجاد می‌شوند و چرخش و سرگیجه به همراه دارد. این علائم می تواند بسیار ناراحت کننده باشد به طوری که وقتی افراد از تخت بلند می شوند و سعی می کنند راه بروند، ممکن است از تخت بیفتند یا تعادل خود را از دست بدهند. اگر هنگام راه رفتن سر خود را به عقب یا جلو خم کنند، حتی ممکن است زمین بخورند و خطر آسیب دیدگی را به همراه داشته باشند. در حالی که مشخصه BPPV سرگیجه همراه با تغییرات در وضعیت سر است، بسیاری از افراد مبتلا به BPPV نیز در بین حملات مکرر سرگیجه موضعی، درجه خفیفی از بی ثباتی را احساس می کنند. در کل این حرکات ممکن است باعث سرگیجه، سبکی سر، از دست دادن تعادل یا عدم ثبات و یا حالت تهوع و استفراغ شوند. علائم معمولاً متناوب هستند و کمتر از یک دقیقه طول می کشند. بدون درمان، دوره معمول کاهش علائم در طی چند روز تا چند هفته است و گاهی اوقات به طور خودبه‌خودی این وضعیت برطرف می‌شود. در موارد نادر، علائم فرد می تواند سال ها ادامه داشته باشد. همچنین ممکن است برای چندین هفته یا ماه در یک زمان متوقف می شوند و سپس برای مدت طولانی تر یا کوتاه تر عود می کنند. حرکات ریتمیک غیر طبیعی چشم معمولاً با علائم سرگیجه موضعی حمله ای خوش خیم همراه است.
BPPV می تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- آسیب سر
- تخریب سیستم دهلیزی در گوش داخلی به دلیل افزایش سن
- آسیب ناشی از اختلال گوش داخلی
همچنین ارتباطی بین BPPV و پوکی استخوان وجود دارد. با این حال، در تعداد زیادی از موارد، هیچ علت شناخته شده ای وجود ندارد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگرچه غیرمعمول است که سرگیجه نشان دهنده یک بیماری جدی باشد، اما اگر سرگیجه همراه با هر یک از موارد زیر باشد بهتر است فوراً به پزشک مراجعه کرد:
- سردرد جدید، متفاوت یا شدید
- تب
- دوبینی یا از دست دادن بینایی
- از دست دادن شنوایی
- مشکل در صحبت کردن
- ضعف پا یا بازو
- از دست دادن هوشیاری
- افتادن یا مشکل در راه رفتن
- بی حسی یا گزگز
علائم و نشانه های ذکر شده در بالا ممکن است نشانه یک مشکل جدی تری باشد.
درمان BPPV
BPPV را می توان بدون قرص، آزمایش، جراحی و یا تجهیزات خاص و با تمرینات ساده ای که توسط یک پزشک یا فیزیوتراپیست که با تکنیک های مورد نیاز آشناست درمان کرد.
با این حال، اگر علائم ادامه یابد و باعث ناراحتی شود، ممکن است به متخصص ارجاع داده شود. این رویکرد ساده درمان معمولاً با استفاده از طیف وسیعی از مانورهای موقعیتی انجام می‌شود که شامل چرخاندن متوالی سر است. این فعالیت به انتقال کریستال‌ها به خارج از کانال نیم دایره‌ای گوش داخلی به ناحیه‌ای که سیستم تعادل را تحریک نمی‌کند، کمک می کند. پس از این فعالیت، بایستی بیمار با احتیاط راه رفتن را آغاز کند و همچنین تا پایان روز از عقب بردن سر، یا خم شدن به جلو (مثلاً برای بستن بند کفش) خودداری کند. از خوابیدن به پهلوی گوش آسیب دیده باید برای چند روز اجتناب شود.
این نوع سرگیجه می تواند با گذشت زمان فروکش کند، اما مهم است که در مراحل اولیه برای جلوگیری از سقوط یا آسیب به دنبال درمان باشید. این به ویژه برای افراد مسن ضروری است.
برای درمان این بیماری به ندرت نیاز به جراحی است. در موارد شدید و نادر، پزشک ممکن است یک روش جراحی را برای مسدود کردن کانال نیم دایره‌ای آسیب دیده بدون ایجاد اختلال در عملکرد بقیه سیستم دهلیزی توصیه کند تا از پاسخ کانال های نیم دایره ای به حرکات ذرات یا به طور کلی از حرکات سر جلوگیری کند. در حالی که این روش مشکل را درمان می کند و میزان موفقیت جراحی بستن کانال حدود 90 درصد است، خطراتی از جمله کاهش شنوایی را به همراه دارد.
معمولاً هیچ دارویی برای BPPV لازم نیست مگر اینکه بیمار حالت تهوع یا استفراغ شدید داشته باشد. اگر حالت تهوع شدید وجود داشته باشد، گاهی اوقات استفاده کوتاه مدت از داروهایی برای کنترل حالت تهوع مرتبط با BPPV مفید است.
