تمرینات و مانور های تعادلی سرگیجه وضعیتی خوش خیم(BPPV)

1-چه زمانی سرگیجه و احساس گیجی رخ می دهد؟

2- سرگیجه وضعیتی خوش خیم (BPPV) چیست؟

3– سرگیجه وضعیتی خوش خیم (BPPV) چه زمانی اتفاق می افتد؟

4– درمان سرگیجه وضعیتی خوش خیم(BPPV)  چگونه است؟

5– انجام مانور ها و تمرینات تعادلی چگونه منجر به بهبود سرگیجه می شوند؟  

6– برای بهبود سرگیجه ی وضعیتی خوش خیم (BPPV)چه مانور هایی انجام می شود؟

7-مانور ایپلی(Epley)چگونه انجام می شود؟

8-مانور سمونت(Semont) چگونه انجام می شود؟

9-مانور فاستر (Foster)  یا نیمه سامرسا چگونه انجام می شود؟

10-مانور باربیکیو barbeque(BBQ) چگونه انجام می شود؟

11-تمرینات برندت داروف چگونه انجام می شود؟

12-تمرینات Cawthorne-Cooksey چگونه انجام می شود؟

13– ملاحظات پس از انجام مانور های تعادلی چیست؟

14-آیا گزینه های درمانی دیگری به جز انجام مانورها و تمرینات تعادلی وجود دارد؟

15– برای انجام مانورها و تمرینات تعادلی باید به کجا مراجعه کنیم؟

ممکن است شما هم بارها در طول روز احساسی از گیجی ، بی ثباتی، چرخش یا جابه جایی اشیاء و محیط اطراف و پرت شدن از ارتفاع را تجربه کرده باشید.

این روزها سرگیجه و گیجی یکی از شایع ترین دلایل مراجعه افراد به کلینیک های ارزیابی شنوایی است.

اما چه زمانی سرگیجه و احساس گیجی رخ می دهد؟

این اتفاق زمانی رخ می دهد که اطلاعات ارسالی از اندام های تعادلی نظیر گوش و چشم و گیرنده های عمقی پوست و… با یکدیگر هم خوانی ندارند و هریک بیانگرقرارگیری بدن در موقعیت های متفاوت از یکدیگر هستند.

احساس گیجی و سرگیجه به طور کلی به دو دسته ی سرگیجه محیطی و مرکزی تقسیم می شود:

• سرگیجه محیطی: این نوع سرگیجه اغلب ناشی از بیماری هایی است که بر گوش داخلی تأثیر می گذارد ، مانند سرگیجه وضعیتی حمله ای خوش خیم (BPPV) و التهاب بخش تعادلی گوش داخلی (نوریت دهلیزی).

• سرگیجه مرکزی: این نوع سرگیجه معمولا به علت اختلال در سیستم عصبی مرکزی (مغز یا ساقه مغز) است به عنوان مثال میگرن، MS ، تومورهای مغز و ساقه ی مغز .

معمولا بیشتر سرگیجه هایی که افراد به آن مبتلا می شوند ، از دسته ی سرگیجه ی وضعیتی خوش خیم (BPPV) محسوب می شوند.

سرگیجه وضعیتی خوش خیم (BPPV) چیست؟

سرگیجه وضعیتی خوش خیم  که به طور ناگهانی رخ می دهد  باعث ایجاد احساس گیجی خفیف تا شدیدی در مدت زمان کوتاهی می شود و این احساس معمولاً با تغییرموقعیت سر ایجاد می شود مثلا هنگامی که سر خود را به سمت بالا یا پایین می‌برید و یا زمانی که دراز می‌کشید، یا زمانی که در حالت درازکش پهلو به پهلو می شوید یا هنگامی که از حالت دراز کش به حالت نشسته در می آیید.

اگرچه ممکن است آزاردهنده باشد، اما به ندرت جدی است.

سرگیجه وضعیتی خوش خیم (BPPV) چه زمانی اتفاق می افتد؟

بخش تعادلی گوش انسان از دو بخش تشکیل شده است:

1-3 مجرای نیم دایره ای

2-اتریکول و ساکول

که در تصویر پایین مشاهده می کنید.

داخل مجاری نیم دایره ای گوش از مایع پر شده است و هنگامی که فرد سر خود را حرکت می دهد این مایع  درون مجاری حرکت می کند و سلول های حساسه ای که درون این مجاری وجود دارند تحریک می شوند و متوجه حرکت بدن می شوند و پیام را به مغز ارسال میکنند

درون بخش اتریکول ساختاری به نام اتوکونیا(یا ذرات کربنات کلسیم)  وجود دارد، که این ذرات قادر به حرکت به بخش مجاری

نیستند و در صورتی بدون حرکت سر و به اشتباه در اثر ضربه به سر و اختلالات گوش داخلی و تخریب سیستم دهلیزی گوش و… از محل اصلی استقرار خود یعنی اتریکول کنده شوند و به مجاری نیم دایره ای آزاد شوند ، منجر به حرکت مایع درون مجاری نیم دایره ای و در نتیجه ارسال پیام حرکتی به مغزمی شوند در نتیجه فرد توهمی از احساس حرکت و گیجی را تجربه خواهد کرد.

در ویدیو زیر میتوانید نحوه ی رخ دادن سرگیجه وضعیتی خوش خیم و حرکت اتوکونیا و جابه جایی مایع گوش را مشاهده کنید.

فیلم 16 ثانیه ای

درمان سرگیجه وضعیتی خوش خیم(BPPV)  چگونه است؟

BPPV  معمولا  بدون نیاز به دارو ویا جراحی و تنها با انجام مانورها و تمرینات تعادلی ساده ای توسط شنوایی شناس بهبود می یابد (در موارد نادر که شدت سرگیجه بسیار زیاد است نیاز به جراحی وجود دارد.)

و در صورتی که بیمار به هنگام سرگیجه حالاتی از استفراغ و یا حالت تهوع شدیدی را تجربه کند، ممکن است پزشک داروهایی برای کنترل این حالات تجویز کند.

یکی از راه‌های موثر برای درمان سرگیجه های وضعیتی خوش خیم ( BPPV)، انجام مانورهای توانبخشی دهلیزی  است.

مانورهای توانبخشی دهلیزی توسط متخصص شنوایی شناس در کلینیک های ارزیابی شنوایی و تعادل انجام می شوند.

انجام این مانورها حدود 3 الی 5 دقیقه زمان می برد.

در این مقاله قصد داریم به بررسی مانورهای تعادلی بهبود سرگیجه وضعیتی خوش خیم (BPPV) بپردازیم.

 انجام مانور ها و تمرینات تعادلی چگونه منجر به بهبود سرگیجه می شوند؟  

انجام این تمرینات منجر به دو اتفاق می شود:

• ذرات بلور کربنات کلسیم از مجازی نیم دایره گوش به محل اصلی استقرار خود برمیگردند ؛ بنابراین شرایط به حالت طبیعی و نرمال خواهد شد.

2- سیستم دهلیزی یاد می‌گیرد که به سیگنال‌های درستی که از گردن، مچ پا، پاها یا چشم‌های شما می‌آیند تکیه کند تا به کمک آن تعادل را به دست آورد. ‌

برای بهبود سرگیجه ی وضعیتی خوش خیم (BPPV)چه مانور هایی انجام می شود؟

برای درمان سرگیجه وضعیتی خوش خیم معمولا دو مانور اصلی ایپلی (epley) وسمونت(semont)انجام می شود.

البته مانورها و تمرینات تعادلی دیگری نیز وجود دارند که علاوه بر این دو مانور انجام می شود که در ادامه ی مطلب به برخی از آنها خواهیم پرداخت.

1-مانور ایپلی(Epley):

این مانور اصلی ترین روش توانبخشی سرگیجه های وضعیتی خوش خیم(BPPV) است.

مراحل انجام این مانور شامل:

• ابتدا بیمار روی تخت می نشیند و پاهای خود را به حالت درازکش قرار می دهد.
• در مرحله ی دوم بیماردر حالت نشسته سر خود را در زاویه 45 درجه به سمتی که احساس سرگیجه دارد می چرخاند.
• سپس در همین وضعیت به پشت دراز میکشد و 30 الی 60 ثانیه در همین وضعیت باقی می ماند(در این حالت باید احساس کنید سرگیجه اندکی کاهش یافته است)
• بعد از این مدت سربیمار باید به اندازه ی 90 درجه به سمت گوش مقابل چرخانده شود و مجددا به مدت 30 الی 60 ثانیه نگه داشته شود.
• سپس بیمار باید به پهلوی همان سمت بخوابد و سر را به اندازه ی ۹۰درجه از وضعیت فعلی (و یا 45 درجه از سطح افق) به سمت پایین بیاورد .
• در مرحله ی آخر، بیمار در همین وضعیت و بدون حرکت سر از پهلو به حالت نشسته در آورده می شود.

اگر تمایل دارید نحوه ی انجام این مانور را به طور دقیق بدانید، ویدیو زیر را تماشا کنید:

فیلم

2-مانور سمونت(Semont):

این مانوربعد از مانور ایپلی برای درمان BPPV بیشترین اهمیت را دارد.

مراحل انجام این مانور به ترتیب زیر است:

1-ابتدا بیمار لبه ی  تخت معاینه می نشینید  به گونه ای که  پاها از لبه تخت  آویزان باشد.

• -سپس شنوایی شناس سر را در خلاف جهتی که احساس سرگیجه بیشتر است می چرخاند .

3-سپس فرد را در جهت مخالف سر به سمت تخت پایین می آورد.

• الی 60 ثانیه در این وضعیت باقی می ماند.

5-سپس شنوایی شناس به سرعت بیمار را به سمت پهلوی دیگر می چرخاند( بدون اینکه در وضعیت عمودی توقف داشته باشد).

6-بیمار 30 الی 60 ثانیه در این وضعیت باقی می ماند.

7- در گام آخر بیمار به حالت نشسته در می آید.

در صورتی که تمایل دارید به طور دقیق تر با نحوه ی انجام این مانور آشنا شوید، توصیه می کنیم ویدیوی پایین را مشاهده کنید:

فیلم

3-مانور فاستر (Foster)  یا نیمه سامرسا:

این مانور جایگزین مناسبی برای مانور ایپلی هست.

بنابراین اگر به هر دلیلی قادر به انجام مانور ایپلی نیستید، می توانید از این مانور بهره ببرید  زیرا که انجام این مانور آسان تر است.

مراحل این مانور به ترتیب زیر است:

• ابتدا روی زانو بنشنید و سر را بالا آورده و چند ثانیه به سقف نگاه کنید.
• به حالت سجده زدن ، سر خود را پایین آورده ، به گونه ای که سر به زانوها نزدیک شود سپس سر را با زاویه ی 45درجه به سمتی که احساس سرگیجه بیشتر است بچرخانید.
• حدود 30 الی 60 ثانیه دراین وضعیت بمانید.
• در حالی که چهار دست و پا هستید ،سر خود را بالا آورده تا با کمر شما همسطح شود سپس سر خود را درهمان زاویه 45 درجه به مدت 30 الی 60 ثانیه حفظ کنید.
• بعد از این مدت به حالت نشسته در آیید سر خود را در همان زاویه 45 درجه حفظ کنید.

برای یادگیری دقیق این مانور ویدیوی زیر را مشاهده کنید:

فیلم

4-مانور باربیکیو barbeque(BBQ):

مراحل انجام این مانور به ترتیب زیر است:

• در گام اول بیماردر حالت دراز کش به کمر می خوابد.

2. سپس سر را به سمتی که احساس سرگیجه غالب است می گرداند.
3. 30 الی 60 ثانیه در این وضعیت باقی می ماند.

• سپس بیمار باید از همان جهت به روی شکم درازبکشد.

5. 30 الی 60 ثانیه در این وضعیت باقی می ماند.

• سپس به پهلوی سمت مقابل می چرخد.

7. 30 الی 60 ثانیه در این وضعیت می ماند.

• در مرحله ی بعد بیمار به حالت درازکش اولیه باز می گردد
• و در گام آخر بیمار به حالت نشسته در می آید.

در ویدیو زیر می توانید انجام این مانور را به صورت تصویری مشاهده کنید:

فیلم

5-تمرینات برندت داروف:

آنچه باید برای این تمرین انجام دهید به شرح زیر است:

• بر روی لبه تخت و یا یک سطح نسبتا سفت بنشینید.
• سر خود را با زاویه 45 درجه به سمتی که احساس سرگیجه بیشتر است، بگردانید سپس به پهلو سمت مقابل به حالت دراز کش روی تخت بخوابید.
• حدود 30 الی 60 ثانیه در این وضعیت بمانید. سپس به حالت نشسته برگردید.
• این حرکت را در جهت مخالف برای گوش دیگر تکرار کنید.

این حرکات را باید از سه تا پنج بار در یک جلسه انجام شود.

6-تمرینات Cawthorne-Cooksey:

تمرینات Cawthorne-Cooksey شامل مجموعه‌ای از تمرینات است . از مزایای این تمرینات این است که درحالات مختلف از جمله نشسته، ایستاده،درازکش،درحرکت  قابل انجام است ؛ بنابراین برای افرادی که محدودیت حرکتی دارند  بسیار مناسب است.

در پایین به شرح هر یک از این موارد خواهیم پرداخت:

1)حالت درازکش (مناسب برای کسانی که توانایی نشستن ندارند):

• حرکت چشم ها:
  • حرکت بالا و پایین مردمک
  • حرکت چپ و راست مردمک
  • نگاه به دور و نزدیک: این تمرین به کمک حرکت انگشت و تمرکز بر روی انگشت در حال حرکت از فاصله ی دور تا نزدیک از صورت انجام می شود.

عکس

توجه : در 3 تمرین حرکت چشمی بالا ابتدا حرکات را آهسته، سپس سرعت ببخشید.

2)حالت نشسته :

1.حرکات چشم: مانند پروتکل حالت درازکش انجام می شود.

• حرکات سر:

-خم کردن سر به سمت قفسه ی سینه سپس بالا آورن سر به گونه ای که نگاه به سقف باشد.

-چرخش افقی سر از یک سمت به سمت مقابل

• حرکات شانه: بالا بردن شانه ها وانجام حرکت دورانی
• خم شدن به جلو و برداشتن اشیا از روی زمین

توجه :دقت داشته باشید که حرکت سر ابتدا با چشمان باز به صورت آهسته، سپس با سرعت بیشتر و پس از آن با چشمان بسته انجام می شود.

3)حالت ایستاده (ممکن است نیاز به کمک داشته باشد):

1-حرکات چشم، سر و شانه مانند پروتکل نشستن انجام می شود.

2-تغییر وضعیت: تغییر از حالت نشسته به ایستاده با چشمان باز و بسته انجام و تکرار می شود.

3.پرتاب توپ: یک توپ کوچک ازیک دست به دست دیگربه گونه ای که توپ از بالای چشم ها عبور کند پرتاب می شود.

و نیز پرتاب توپ از زیر زانو از یک دست به دست دیگرانجام می شود.

4)حالت در حرکت:

1.راه رفتن : با چشمان باز و پس از آن با چشم بسته در اتاق راه بروید.

هم چنین با چشمان باز و پس از آن با چشمان بسته از یک سطح شیب دار بالا و پایین بروید.

با چشمان باز و سپس بسته از پله ها بالا و پایین بروید

2.بازی هایی را انجام دهید که نیاز به خم شدن و بلند شدن دارند مثل بولینگ و بسکتبال

توجه شود : انجام این تمرین در حالت ایستاده پیچیده تر از سایر حالات می باشد ؛ بنابراین ممکن است برای انجام آن نیاز به حضور فرد دیگری حین انجام تمرینات باشید.

ملاحظات پس از انجام مانور های تعادلی چیست؟

1-پس از انجام این تمرینات، بیمار باید با احتیاط راه رفتن را آغاز کند و همچنین تا پایان روز از عقب بردن سر، یا خم شدن به جلو خودداری کند.

2-از خوابیدن به پهلوی گوش آسیب دیده تا  چند روز پس از انجام تمرینات اجتناب شود.

3-تا ۲۴ ساعت بعد از انجام تمرینات، سر بالاتر از سطح بدن قرار داشته باشد؛ یعنی حتی هنگام خواب هم از بالش با ارتفاع بلند استفاده شود.

آیا گزینه های درمانی دیگری به جز انجام مانورها و تمرینات تعادلی وجود دارد؟

همانطور که در ابتدای مطلب گفته شد، ممکن است پزشک در کنار انجام مانورها و تمرینات تعادلی، به ندرت داروهای ضد تهوع و سرگیجه  برای مدت کوتاهی برای شما تجویز کند.

هم چنین اگرشدت علائم به گونه ای باشد که شرایط با انجام مانورها و داروها بهبود نیافت، ممکن است پزشک انجام جراحی سیستم دهلیزی را به شما پیشنهاد دهد .

در جراحی سیستم دهلیزی رشته های عصبی در کانال نیم دایره ای آسیب دیده از بین خواهد رفت و یا خود کانال نیم دایره ای از بین می رود؛ در این صورت دیگر سیگنالی از سیستم دهلیزی به  مغز ارسال نمی شود.

برای انجام مانورها و تمرینات تعادلی باید به کجا مراجعه کنیم؟

مانورهای تعادلی حیطه ای گسترده است که فقط به بخشی از آنها در این مطلب اشاره کردیم و انجام آن در کلینیک های ارزیابی شنوایی و تعادل توسط متخصصین شنوایی شناسی (ادیولوژیست)انجام می شود.

کلینیک ارزیابی شنوایی و تعادل آوای شریعتی یکی از مراکز تخصصی درمان و توانبخشی مشکلات تعادلی و سرگیجه طبق استانداردهای بين المللی در ايران می باشد.

جهت دریافت نوبت و رزرو وقت مشاوره با شماره ذیل تماس حاصل فرمایید:

22900062-021